Spondilitis Ankilopoetika ve Tedavi Yöntemleri

Genç erkeklerde sıkça görülen, sakroiliak eklemlerin hastalanmasıyla başlayıp lomber, dorsal ve servikal vertebraların intervertebral eklemlerini de tutan bir artrit türüdür. Progressif seyir gösterir. Diskler hastalanır, anulus fibrozus’ta kalsifikasyon oluşur. Belkemiği gitgide sertleşir ve sonunda tamamen ankiloze hale gelir. Büyük eklemlerin de hastalığa katılması mümkündür. Vak’aların % 90 ında doku antijen grubu (HLA) B 27 tipidir. Romatoid faktör negatiftir. Radyolojik incleme teşhis koydurucudur. Komplikasyonlan arasında en önemlisi amiloidozdur.

Spondilitis Ankilopoetika Tedavisi

Salisilatlar: Etkisizdir.

Fenilbutazon (Butazolidin ampul), monofenilbutazon (Bııta-Lyseen draje 200 mg., ampul 400): Butazolidin draje artık imâl edilmiyor. Ampul formu da bulunmuyor (Onun yerine Buta-Lyseen kullanılabilir.) Fenilbutozan Spondilitis ankilopoetika’nın en etkili ilâcı sayılmaktadır.

Dozaj: Günde 200-400 mg oral, ya da günde 400 mg (1 ampul) i.m. verilir.

Yan etkileri: Kemik iliği süpresyonu.

İndometasin (İndocid-R, Endol, Endocetin v.s.): Butazolidin’in yan etkisinden çok çekinildiği ve her zaman el altında bulunmadığı için onun yerine indometasin’ler kullanılmaktadır. Etkisi oldukça iyidir.

Dozaj: Günde 3-4 defa 25 mg veya gece yatarken 75 mg oral ya da 100 mg rektal olarak kullanılır. Daha yüksek dozlara da çıkılabilir.

Yan etkileri: Gastralji, bulantı, başağrısı, baş dönmesi. Mide ağrısını önlemek için beraberinde antiasitler (Alujel, Kompensan v.s.) veya H2 reseptör blokörleri (Ulcuran, Ranitab v.s.) verilebilir.

Diğer antiromatizmal ilâçlar: İndometasinlerin etkili olmadığı vak’alarda diğer yeni antiromatizmal ilâçlar kullanılabilir: Diclofenac (Myadren, Voltaren), piroksikam (Piroksan, Oksikam, Piralden, Feldoks), tenoksikam (Tilcotil), tolmetin (Tblectin), naproksen (înaprol, Napren, Naproks, Naprosyn, Apranax), ibuprofen {Brufen, Artril, Dolven, Artrofen) gibi.

Dozajları: Romatoid artrit tedavisi bölümünde verilmiştir.

Kortikosteroidler: Geçici remisyon sağlarlar, fakat yüksek dozların kullanılması gereklidir. Bu nedenle Spondilitis ankilopoetika tedavisine elverişli değildir.

Radyoterapi: Eskiden çok kullanılırdı. Sterilite olasılığı nedeniyle lom-ber bölgeye yapılmamalıdır. Dorsal ve servikal bölgelere uygulanabilirse de sağlayacağı düzelme diğer antiromatizmal ilâçların sağlayacağından daha üs¬tün değildir.

Fizik tedavi

Önem taşır. Ağrılar düzeldikten sonra başlanmalıdır. Jimnastikler, su banyoları, yüzme yararlı olur ve ankilozların oluşmasını önler veya geciktirir.

Ortopedik tedavi

Kalça eklemi artroplastileri ve vertebralarda osteotomi ameliyatları gerekli olabilir.

OSTEOARTRİTİS

(Artroz)

Sinonimleri: Artrozis deformans, Osteortrozis, Artronozis, Dejeneratif eklem hastalığı, Artritis deformans.

Osteoartritis eklemlerin kronik seyirli dejeneratif bir hastalığıdır. Postmenopozal dönemdeki kadınlarda ve şişmanlarda sık görülür. En çok diz, kalça, belkemiği ve el parmakları hastalanır. Bunlara sırasıyla gonartroz, kokzartroz, spondiloz adı verilir. El parmaklarında son interfalangeal eklemlerin çevresindeki yumuşak dokuda şişmeler ve ağrılı tüberoziteler oluşur, bunlara Heberden nodülleri denir.

Kronik ve dejeneratif bir hastalık olan osteoartritis’te zaman zaman iltihabı şişmeler, kızarmalar ve eklem ağrıları ortaya çıkar. Hastalığın bu aktif dönemi romatoid artriti andırır. Bu sırada ateş, iştahsızlık, hızlı sedimantasyon görülmemesi ve rheuma faktörün negatif olması ayırıcı tanıda yardımcı olur. Akut iltihabî hecmeler göstermesi nedeniyle artroz yerine osteoartrit deyimi daha uygun bulunmuştur.

Tedavi

Salisilatlar (Enter Sal) ve aspirin (Aspirin, Dispril v.s.): Etkilidir. Ağrılı dönemlerde kullanılır.

Dozaj: Günde 3-4 g. Gastralji olursa antiasitli preparatlar (Alcacyl, Alaspin) tercih edilir. Yan etkiler: Kulak çınlaması, işitme azalması, allerjik deri belirtileri.

Parasetamol (Minoset, Noral, Panadol, Parol, Tkmol, Tkrmaljin, Volpan): Aspirin’e tahammülsüzlük gösterenlerde kullanılır.

Dozaj: Günde 3-6 defa birer tablet.

Non-steroid antiromatizmal ilâçlar: Akut iltihabî hecmelerde aşağıda ki ilâçlardan her hangi biri verilebilir: Ibuprofen (Brufen, Artril v.s.), ketoprofen (Keto 50, Ketofen 50, Romin), naproksen (Naprosyn, İnaprol), indometasin {İndocid R, Endol v.s.), diklofenak (Myadren, Voltaren), Prokuazon (Biarison), tolmetin (Tolectin), piroksikam (Piroksan, Feldoks), tenoksikam (Tilcotil).

Kortikosteroidler: Aktif dönemlerinde kısa bir süre için verilebilir. Prednizolon (Deltacortril, Codelton) ve triamsinolon (Kenacort tablet) tercih edilir.

Dozaj: Günde 40 mg prednizolon ile başlanır, kısa zamanda günlük doz 10 mg a indirilir.

Eklem içi kortikosteroid zerkleri: Eklem içi steroid zerklerinin en yararlı olduğu romatizma türü artrozlardır. Gerçek ve uzun süreli bir etki gösterir. Vücuttaki bütün eklemler içine bu zerkler yapılabiliyor. Asepsiye itina göstermek gereklidir. Uzun etkili kortikosteroidler kullanılır. Tercih edilen steroid triamsinolondur (Kenacort İntramüsküler).

Dozaj: Haftada bir olmak üzere toplam 3 enjeksiyon yapılır. Büyük eklemlere 1 mi, küçük eklemlere 1/2 veya 1/4 mi zerkedilir. Zerkler ağrılı olduğu için eklem içine önceden 2 mi novokain (Citanest) verilmesi gerekebilir. İlk zerkin gecesi ağrılar biraz artabilir, fakat ertesi günden itibaren ağrılar azalır. İkinci zerkten sonra ağrılar tamamen geçer. Üçüncü enjeksiyon idâme dozu sayılır. Kortikosteroid enjeksiyonları en çok diz, omuz, el ve ayak bilekleri, kalça, dirsek eklemlerine yapılmaktadır. Çene eklemi içine de kolaylıkla yapılabilir. Eklem içi enjeksiyonlarda ayrıca şu steroid deriveleri de kullanılabilir: Betametazon (Celestone Chronodose), metilprednizolon (Depo Medrol), parametazon (Depo-Dilar), dekzametazon (Dekort, Onadron).

Kas relaksanları (Cabral, Dorsiflex, Gamakuil, Paraflex; parasetamol ile kombine formları olarak Kuilil, Dorsilon, Parafon): Artrotik eklemlerin çevresindeki kaslarda ağrılı kasılmalar olur. Bunları giderici (miyorelaksan) ilâçları kullanan hastaların hareketleri daha kolaylaşır.

Dozaj: Günde 3 defa 1-2 draje veya 1-2 süppozituar.

Yan etkileri: Uyku hali, gastralji, bulantı.